«ӘЛЕМДІК ТӘРТІП» КОГНИТИВТІК МОДЕЛІ ТЕРМИНТАНУ АСПЕКТІСІНДЕ

Анотація

Мақалада алғаш рет ғылыми терминді объективтендіру тәсілі ретінде «Әлемдік тәртіп» когнитивтік моделі сипатталады. Алғашқыда әлемдік тәртіп (бұдан әрі – ӘТ) дүниені ұйымдастыру жүйесі ретінде түсінілген, кейінірек бұл терминге саясаттану, әлеуметтану, философия және басқа ғылым салаларында өзге де анықтамалар берілді. «Әлемдік тәртіп» когнитивтік моделін зерттеу тақырыбына жүгіну – осы жұмыстың ғылыми жаңалығы болып табылады. ХХ және ХХІ ғасырлар тоғысында әлемдік тәртіп төрт мағынада қолданылды: 1) экономикалық; 2) саяси (демократиялық, либералдық); 3) әлеуметтік; 4) әскери. ХХІ ғасырда бұл мағыналар кеңейіп, сегізге жетті: 1) экономикалық; 2) (гео)саяси (демократиялық, (нео)либералдық); 3) әлеуметтік; 4) әскери; 5) ғылыми (технологиялық); 6) адамгершілікке негізделген; 7) идеологиялық (капиталистік, гуманистік); 8) ақпараттық.